Karaimskie czasopisma

Anna Sulimowicz

Abstrakt

Za pierwsze karaimskie czasopismo uznaje się rękopiśmienną gazetkę satyryczną "Dawuł" (Bęben). W latach 1864-1872 jej egzemplarze krążyły z rąk do rąk wśród Karaimów z Teodozji na Krymie. "Dawuł" był organem radykalnego ugrupowania młodzieży karaimskiej "Kara sakał" (czarne brody), występującego przeciwko konserwatywnemu stronnictwu starszego pokolenia "Ak sakał" (białe brody).

Pierwszym drukowanym, oficjalnie wydawanym czasopismem karaimskim była ukazująca się w latach 1911-1912 w Moskwie "Karaimskaja Żizn'". Na łamach tego wydawanego w języku rosyjskim miesięcznika ukazywały się różnorodne materiały o historii Karaimów, wydarzeniach kulturalnych i społecznych, wiadomości z życia innych gmin, a także utwory literackie pióra karaimskich autorów.

W 1913 roku w Wilnie pojawił się nowy periodyk, również rosyjskojęzyczny: "Karaimskoe slovo". Jak głosił podtytuł, był to "społeczno i historyczno-literacki miesięcznik" i zgodnie z nim zawierał artykuły o historii, utwory literackie, informacje o życiu społeczności karaimskich, a także ogłoszenia matrymonialne i reklamy. Wydawanie tego pisma przerwała pierwsza wojna światowa.

Tuż przed wojną w Łucku została podjęta inna inicjatywa wydawnicza: Sergiusz Rudkowski wydał pierwszy numer pisemka "Sabach" (Ranek). Jednak istnienie tego tytułu ograniczyło się jedynie do tego właśnie, pierwszego i zarazem ostatniego, numeru. 

Na Krymie w latach 1917-1918 z inicjatywy Seraji Szapszała, ówczesnego hachama krymskiego wydawane były "Izvestija Karaimskago Duchovnago Pravlenija". Pismo to jako organ Krymskiego Zarządu Duchownego, gros uwagi poświęcało sprawom życia religijnego i społecznego Karaimów z Krymu i południowej Rosji, ale publikowano w nim także materiały literackie i historyczne.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wznowiono dzieło wydawania karaimskiego czasopisma. W Wilnie w 1924 roku ujrzał światło dzienne pierwszy zeszyt "Myśli Karaimskiej", organu Koła Miłośników Języka i Kultury Karaimskiej. Reprezentujące wysoki poziom pismo w komitecie redakcyjnym znaleźli się orientaliści: prof. Tadeusz Kowalski i późniejszy profesor, a podówczas student Ananiasz Zajączkowski mieściło na swych łamach artykuły naukowe o historii, języku i kulturze Karaimów, a także utwory literackie karaimskich autorów. Nie pomijano też spraw aktualnych, problemów nurtujących współczesną społeczność karaimską. Ze względu na problemy finansowe czasopismo ukazywało się dość nieregularnie do wybuchu drugiej wojny światowej. Po wojnie zostały wydane dwa zeszyty Nowej Serii, a następnie "Myśl Karaimską" przekształcono w ukazujący się po dziś dzień kwartalnik (obecnie praktycznie rocznik) naukowy "Przegląd Orientalistyczny", nie mający już niestety nic wspólnego z Karaimami.

W 1927 roku staraniem Owadiasza Pileckiego ukazało się w Wilnie dwujęzyczne pisemko (po karaimsku i rosyjsku) "Sahyszymyz" (Nasza Myśl). Krytykowane za wybór języka rosyjskiego zamiast polskiego, nie cieszyło się długim żywotem skończyło się na tym jednym jedynym numerze.

Zupełnie niezwykłym przedsię-wzięciem wydawniczym było "Karaj Awazy" (Głos karaimski). Wydawane w Łucku przez Aleksandra Mardkowicza, czasopismo to było pierwszym drukowanym periodykiem, wydawanym całkowicie w języku karaimskim. Dwanaście numerów, jakie ukazały się w latach 1931-1939, zawierało utwory literackie (nowele, wiersze, poematy, a nawet jeden dramat, a także utwory dla dzieci), artykuły popularnonaukowe o historii i kulturze karaimów, notki bibliograficzne, informacje z życia skupisk karaimskich w Polsce i za granicą.

"Karaj Awazy" stało się inspiracją dla innych pism karaimskich z lat 30-tych. Były nimi "Onarmach" (Odrodzenie), redagowany w Poniewieżu przez J. Rojeckiego oraz "Dostu Karajnyn" (Przyjaciel Karaima), pisemko wydawane w Trokach przez Koło Młodzieży karaimskiej "Bir Baw" (Węzeł).

Po drugiej wojnie światowej, jeśli nie liczyć dwóch zeszytów Nowej Serii "Myśli Karaimskiej", nie było żadnego periodyku wydawanego przez społeczność karaimską. Dopiero w 1979 roku Marek Firkowicz przygotował dwa numery pisemka "Coś". Dziesięć lat później, w 1989 r. światło dzienne ujrzał "Awazymyz" (Nasz Głos), ale i ta inicjatywa skończyła się na jednym numerze.

I znów upłynęło dziesięć lat i powróciliśmy do idei wydawania karaimskiego czasopisma. We wrześniu tego roku wydawanie "Awazymyz" zostało wznowione. Pisemko to, którego trzeci numer (miejmy nadzieję nie ostatni) dociera dziś do rąk Państwa, jest dwunastym z kolei karaimskim czasopismem.